The comparative analysis of semantic connotations of colors based on chosen examples from German translation of “Pan Tadeusz” by Siegfried Lipiner

Przedmiotem niniejszej pracy jest analiza porównawcza poszczególnych leksemów będących nośnikami badanych barw, występujących w niemieckim tłumaczeniu Siegfrieda Lipinera „ Pana Tadeusza”. Analiza ma na celu wskazanie typowych, jak również możliwych konotacji badanych barw, w tym referencji prototypowych, wyznaczanych przez najczęściej występujące obiekty lub zjawiska. W podsumowaniu każdego rozdziału zawarte są wnioski, w jakim stopniu zastosowanie nazwy barwy powiela standardowe użycia tego koloru w przekładzie Lipinera a na ile je łamią. Analizie zostały poddane połączenia danej barwy z poszczególnymi sferami semantycznymi, do jakich bywa ona odnoszona zarówno w strukturach metaforycznych jak i w zwykłych utrwalonych użyciach. Analizę porównawczą poszczególnych nazw barw rozpoczyna przedstawienie definicji słownikowej podstawowej nazwy barwy. W przypadku barwy mieszanej analizie podlegają jej barwy składowe. Rozróżnienie to jest ważne z tego względu, że poprzez mieszanie różnych tonów kolorystycznych może powstać pewien rodzaj „interferencji” pomiędzy znaczeniami. W pracy tej ponadto analizowane są nie tylko podstawowe nazwy barw, ale także bliskoznaczne, które zaliczane są do wpływów danej barwy z uwzględnieniem ich definicji słownikowych. Obok przymiotnikowych nazw barw ujęte zostały ich derywaty oraz złożenia motywowane przez te nazwy, takie jak np. „czerwień” – „czerwienić się”, ponieważ to one dostarczają najwięcej informacji dotyczących cech przysługujących wszystkim desygnatom nazwy i tylko im, oraz ich kierunki konotacyjne. Oprócz tego wyszczególnione zostały niemieckie ekwiwalenty polskich nazw barw, występujących w przekładzie Lipinera w celu porównania leksyki kolorystycznej w językach polskim i niemieckim.Ponadto w części początkowej każdego rozdziału, zawarta jest także informacja o związkach frazeologicznych, zawierających nazwę badanej barwy, jeśli takowe występują w analizowanym tekście niemieckiego przekładu. Kolejnym krokiem jest pokazanie frekwencji użyć danej barwy w utworze oraz podział na środki leksykalne, jakimi wyrażana jest barwa wraz z uwzględnieniem częstotliwości występowania poszczególnych leksemów, jako nośników analizowanego koloru. Warto też wspomnieć, że imiesłowy występujące w analizowanym przekładzie funkcjonują pod względem składniowym jak przymiotniki, mimo zostały zanalizowane osobno. Ostateczny wniosek płynący z przeprowadzonej analizy można sformułować następująco: w poszukiwaniu ekwiwalentów poszczególnych jednostek leksykalnych w obu językach widoczne są pewne różnice w referencjach prototypowych analizowanych barw. Natomiast analiza łączliwości i znaczeń konotacyjnych wykazuje daleko idące podobieństwa między polskimi i niemieckimi wykładnikami leksykalnymi w odniesieniu do nazw poszczególnych barw, przedstawionych zarówno w „Panu Tadeuszu” jak i w niemieckim przekładzie Lipinera.The aim of this study was to compare particular lexemes of colors appearing in German translation of “ Pan Tadeusz” by Siegfrieda Lipinera. This analysis was made to show up typical as well as possible connotations of colors and also their prototypicality references, designated by frequently appearing objects or phenomena. The conclusions how far the use of colors’ names refered to their common meaning and when exceeded it in Lipinera’s translation, were part of summary of each chapter. Each colors connection with its semantics zones which colors refered to in its metaphorical and ordinary use. Dictionary definition of each color basic stand for began comparative analysis of every color’s name. When analyzed combined color, every component color was subject to individual analysis. This distinguish was important because when mix different colors it caused interference among color’s meanings.Not only basic meanings of colors but also synonymous influenced by individual dye, taking into account its dictionary definition were submitted to comparative analysis in this study. Beside color adjectives, its derivates and compounds motivated by them were taken into consideration in this study for example “red” and “redden”. That provided most of all information about features of all designation of colors and only them and its connotations directions. Apart from Polish words defining colors German equivalents were specified in order to compare lexica of colors in Polish and German languages. More over at the beginning of each chapter the information of phrasemes of colors which were found in Lipinera’s translation were given.The main conclusion of this study was: with search for equivalents of each syntax unit in both languages there was some differences in analyzed colors. Whereas analysis of contact and connotations meanings showed big similarities between Polish and German lexical exponents of every color appeared in “Pan Tadeusz” and its German translation by Lipiner.Das Ziel dieser Arbeit besteht darin, die Bedeutung der Farbenbezeichnung in den deutschen und polnischen Text zu erforschen, Übereinstimmungen und Unterschiede greifbar zu machen. Die Farbensymbolik stellt ein interessantes Forschungsgebiet dar und kann von Sprache zu Sprache Unterschiede aufweisen. In dieser Arbeit wird die Farbensymbolik im Allgemeinen besprochen und die Bedeutungen in der deutschen Übersetzung in Bezug auf das Originalwerk mit der auf semantischen, kontextorientierten Ebene analysiert und verglichen.Die semantische Analyse einzelner Farben beginnt mit der Angabe einer Wörterbüchern entnommenen Definition der Bezeichnung der primären Farbe sowie mit der Feststellung, ob es sich um eine primäre oder eher eine gemischte Farbe handelt. In einem Fall, wenn die zu untersuchende Farbe gemischt ist, sind ihre zusammengesetzten Farbtöne zu betrachten. Das erscheint daher wichtig, weil durch die Mischung verschiedener Farbtöne eine Art Interferenz zwischen den Bedeutungen entstehen könnte, auf diese Aspekte der Farbmischung will ich in der Analyse und in der zusammenfassenden Betrachtung der einzelnen Mischfarben eingehen. Anschließend werden prototypische Referenzen jeweiliger Farbe besprochen, d.h. der typische, natürliche und meist verbreitete Farben-Bezug, also gewisse Typen von Sachen, beste Beispiele und Muster, die dieser Name im Bewusstsein der Sprechenden zurückruft sowie Referenzen der im Falle von Mischfarben zusammengesetzten Farben. Darüber hinaus werden in vorliegender Arbeit nicht nur grundlegende Namen der Farben, sondern auch sinnverwandte Namen analysiert, die zu den Einflüssen jeweiliger Farbe gehören und ihre Wörterbuch-Definition berücksichtigen.Die Analyse der einzelnen Lexeme in ihrem Kontext soll zeigen, ob sich die Konnotationen in der deutschen Übersetzung wiederfinden oder ob die Bedeutungen anderwärtig motiviert sind. Zudem soll erarbeitet werden, ob die Textbeispiele nur eine negative Bewertung suggerieren oder auch positiv bewertet werden können. Damit zeichnet sich das Analysensystem folgendermaßen aus: Farbe + semantischer Bereich. Die Analyse der jeweiligen Farbe wird mit einer Kategorie initiiert, mit welcher der Übersetzer sie verbindet, in ihrem Bereich wird außerdem die Semantik der anhand der angeführten Verwendungskontexte der zu untersuchenden Farbe besprochen. Die Analyse berücksichtigt sowohl die gewöhnlichen als auch metaphorischen Verwendungen. Die Zusammenfassung eines jeden Kapitels enthält Schlussfolgerungen bezüglich einer Frage, inwiefern die Anwendung der Bezeichnung für eine Farbe die standardmäßigen Verwendungen in der deutschen Übersetzung wiederholt und inwiefern sie sie bricht. Dazu sind hier Lexeme angeführt, die die Träger analysierter Farbe und deren Konnotationen sind